جناب آقاى دهباشى عزيز و ارجمند
در شماره اخير مجله گرانقدر و وزين بخارا شماره 32 مهر - آبان 82 كه همچون گذشته ازكرم حضرتعالى به رسم هديه به دست اين ناقابل رسيد، مطالبى را از استاد آيدين آغداشلو تحت عنوان (معراج حضرت رسول) اثر سلطان محمّد نقاش مطالعه نموده و استفاده بردم از اينرو بنظرم رسيد از جهت مزيد اطلاع جناب آغداشلو و مجله دوست داشتنى بخارا مطالبى را بعرض برسانم: نكته بسيار جالبى كه مورد توجه حقير قرار گرفت آنست كه در روى جلد شماره 17 فصلنامه عرفان ايران (مجموعه مقالات) كه توسط استاد محترم آقاى دكتر سيد مصطفى آزمايش و زير نظر ايشان به چاپ مىرسد تصويرى تحت عنوان معراج پيامبر (ص) كه در پشت جلد هم معرفى شده است چشم نوازى نموده و به عنوان اثر مالك بخشى هراتى قرن نهم هجرى در روى جلد و پشت جلد موجود است.
آنچه به فكر مىرسد آنست كه اين اثر «معراج» مالك بخشى هراتى با توجه به تاريخ آن مىبايست قبل از اثر «معراج» سلطان محمد نقاش باشد چه اولى در قرن نهم و دومى در قرن دهم نقاشى شدهاند و جناب آغداشلو در آن مقاله تماماً اسناد مربوط به جايگاه نسخه و تاريخ آنها راذكر نموده و آوردهاند:
نگارگرى «معراج حضرت رسول» از درخشانترين نمونههاى تاريخ نگارگرى ايران است وبىشك، در ميان بهترين نگارگرىهاى قرن دهم هجرى قمرى ايران - كه خود دورهاى منحصر به فرد در اين هنر بىهمانند است - قرار دارد.
از آنجا كه بنده در زمينه اين هنر والا آشنائى و اطلاعات ندارم، مسلماً نمىتوانم به هيچ رو اظهار نظرى نمايم ليكن با شباهت بسيار زياد هر دو اثر اين خيال پيش مىآيد كه ممكن است رابطه استادى و شاگردى ما بين دو هنرمند وجود داشته، حال يا با واسطه يا بدون واسطه كه البته از اين دست شباهتها در هنر كم نبوده و مىتوانيم از خط، نقاشى و... پى ببريم كه مثلاً اين استاد شاگرد آن استاد بوده و به قولى كار فلان هنرمند داد مىزند كه شاگرد... بوده و يا در مكتب هنرى وى كسب هنر نموده است.
نكته ديگر كه ايشان اشاره فرمودهاند: سلطان محمد، ظاهراً از شاگردان مكتب كمالالدينبهزاد. متوفى به سال 942 هجرى قمرى بوده است و احتمالاً به همراه او از هرات، به تبريز رفته و... آنچه مورد نظر است آنكه جناب استاد آغداشلو روشن نمايند كه كدام اثر از لحاظ هنرى ارجعيت داشته و آيا سلطان محمد نقاش با توجه به هرات و هراتى بودن مالك بخشى شاگرد مستقيم مالك بخشى هراتى و يا با واسطه بوده است يا خير؟ و به نظر ايشان از ديدگاه هنرى جايگاه اثر اولى در كجا مىباشد و آيا مىتواند مورد خطاب ايشان همانند اثر سلطان محمد نقاش واقع شود كه در توصيف آن آوردهاند:
يك اثر هنرى... يگانه و درخشان - بىنظير - گوهرى بر تارك نگارگرى ششصد ساله ايرانى- دوست محمد هروى نيز در ديباچهى مرقع بهرام ميرزاى صفوى از او نام برده است «استاد نظام الدين سلطان محمد كه تصوير را به جايى رسانيده كه با وجود هزار ديده فلك مثلش رانديده...»
با تشكر از مقاله ارزشمند جناب آقاى استاد آغداشلو و جنابعالى بابت چاپ آثار ومقالههاى گرانسنگ در مجله بخاراى هميشه والا.
با تقديم احترامات فائقه - مهرداد مصوّرى - فروردين 83
0 comments:
ارسال یک نظر